Zachowek to instytucja prawa cywilnego umożliwiająca najbliższym krewnym uzyskanie pewnej części majątku zmarłego, która przypadłaby im w spadku, gdyby nie to, że spadkobierca np. sporządził testament, w którym ich pominął lub dokonał darowizny najważniejszych składników swojego majątku.
Kto jest uprawniony do zachowku?
Roszczenie z tytułu zachowku zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego przysługuje zstępnym (czyli dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na podstawie ustawy.
Np. w sytuacji, gdy umiera żonaty mężczyzna, który posiada dwoje dzieci, do spadku po nim będzie powołana żona oraz dzieci w równych udziałach wynoszących po 1/3 części spadku. Dopiero w sytuacji, gdyby mężczyzna ten nie miał dzieci dochodzi do poszukiwania dalszych spadkobierców, jednak uprawnionymi z tytułu zachowku będą tylko wymienieni powyżej (spadkobiercą ustawowym może w pewnych okolicznościach być np. dziadek, rodzeństwo, czy dzieci rodzeństwa, którzy jednak do zachowku uprawnień nie nabywają).
W jakiej wysokości przysługuje zachowek?
Zachowek co do zasady stanowi równowartość połowy udziału spadkowego, który przysługiwałby konkretnemu spadkobiercy w przypadku, gdyby był uprawniony do dziedziczenia po zmarłym na podstawie ustawy. Wyjątek od tej zasady ma miejsce w sytuacji, gdy uprawniony do zachowku jest stale niezdolny do pracy lub jest małoletni. Wtedy przysługuje mu prawo do zachowku w wysokości 2/3 udziału spadkowego.
Od kogo mogę domagać się zachowku?
Roszczenie o zapłatę zachowku przysługuje w stosunku do spadkobiercy testamentowego, który uzyskał spadek kosztem uprawnionego (zarówno w sytuacji, gdyby dziedziczył na podstawie ustawy jak i nie posiadał takiego uprawnienia będąc np. dalszym krewnym lub konkubentem a nawet osobą obcą) lub od obdarowanego składnikami majątku zmarłego, dokonanymi jeszcze za jego życia.
Czy roszczenie o zapłatę zachowku podlega dziedziczeniu?
Tak, ale zasada ta podlega poważnym ograniczeniom. Uprawnionym do zachowku będzie bowiem tylko taki spadkobierca uprawnionego do zachowku, który został wymieniony w katalogu osób z art. 991 Kodeksu cywilnego. Będzie to zatem dziecko, wnuk, małżonek oraz rodzic pierwszego spadkodawcy.
Przedawnienie roszczenia o zachowek
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.
Czy możliwe jest pozbawienie prawa do zachowku?
Tak. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Należy jednak pamiętać, iż spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Istotną kwestią jest również to, że zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.
Kontakt
Jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy w sprawie spadkowej zapraszam do kontaktu z Kancelarią. W czasie indywidualnego spotkania dokonamy analizy Państwa sprawy i ustalimy, czy i jakie roszczenia Państwu przysługują: Kontakt – Kancelaria Krupinski Adwokat Lodz (v11.pl)
