Rozwój mediów, w szczególności społecznościowych, wiąże się nierozerwalnie z problematyką dotyczącą prawa publikacji m.in. w internecie wizerunku osoby uchwyconego celowo lub zupełnie przypadkiem.
Wizerunek – definicja
Tytułem wstępu chciałbym przybliżyć samo pojęcie „wizerunku”. Zostało ono precyzyjnie wyjaśnione w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 maja 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. I ACa 158/15. Zgodnie z treścią tego orzeczenia przez pojęcie wizerunku należy rozumieć każdą podobiznę bez względu na technikę wykonania, a więc fotografię, rysunek, wycinankę sylwetki, film, przekaz telewizyjny bądź przekaz wideo, a zatem jest nim niewątpliwie zdjęcie.
Regulacja prawna publikacji wizerunku
Kwestia obejmująca prawo publikacji czyjegoś wizerunku jak również zasady, na jakich może zostać opublikowany określa art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Ustęp 1 art. 81 wspomnianej ustawy stanowi, iż rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
Zgoda uprawnionego na publikację
Co do zasady zatem mając zamiar opublikować czyjeś zdjęcie musimy uzyskać zgodę osoby, która została na nim uwieczniona. Najlepiej będzie, jeśli zgoda ta zostanie wyrażona w sposób wyraźny, w formie pisemnej, niemniej jednak zachowanie takiej formy nie jest niezbędne. Wystarczające będzie wyrażenie zgody np. w korespondencji mailowej a nawet w formie ustnej. Pamiętać jednak należy, iż w takim przypadku, w razie np. sporu przed sądem o prawo do publikacji wizerunku, możemy mieć trudność w wykazaniu udzielenia przez taka osobę zgody.
Odwołanie zgody na publikację
Zgoda na publikację wizerunku może zostać w każdym momencie odwołana. Odwołanie takie będzie jednak obowiązywało na przyszłość i nie będzie miało znaczenia dla wcześniejszych publikacji o ile oczywiście wcześniejsza zgoda obejmowała w swojej treści sposób lub miejsce takowych. Warte przytoczenia jest orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie dotyczące prawa odwołania takiego oświadczenia wydane w sprawie I ACA 1515/17 w dniu 29 czerwca 2018 r.: „Zgoda na utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku ma charakter odwoływalny, szczególnie w takich warunkach, kiedy sposób wykorzystywania wizerunku narusza dobra osobiste osoby, której wizerunek utrwalono i tak właśnie, w sposób je naruszający rozpowszechniono, a ona nie przewidywała, udzielając zgody, konsekwencji, które o nim stanowią.”
Zamieszczenie linku na stronie internetowej
Istotną z punktu widzenia prawa do publikacji wizerunku jest kwestia jego zamieszczenia w taki sposób, iż co prawda nie jest on widoczny bezpośrednio np. na stronie internetowej lub w portalu społecznościowym lecz zamieszczony jest tam link pozwalający otworzyć za jego pomocą inną witrynę internetową, na której został opublikowany. Problematykę tą przybliża wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 lipca 2004 r. wydany w sprawie I ACa 564/04: „Zachowanie polegające na zamieszczeniu na stronie portalu internetowego linku umożliwiającego natychmiastowe i bezpośrednie otwarcie innej witryny (z pominięciem struktury nawigacyjnej strony głównej innego portalu tzw. deep link – głęboki link) zawierającej wizerunek osoby spełnia cechy publicznego udostępnienia tego wizerunku; wytwarza bowiem sytuację, w której nieograniczony zbiór użytkowników portalu może zapoznać się z wizerunkiem.”
Kwestia ta będzie miała znaczenie również w sytuacji, gdy zgoda została wyrażona określonemu podmiotowi lub osobie, na której witrynie internetowej będzie on faktycznie zamieszczony, a za pomocą takiego linku wizerunek wykorzysta inny, nieupoważniony podmiot.
Wyjątki od wymogu uzyskania zgody na publikację wizerunku
Zgoda na publikacje wizerunku nie jest wymagana w każdym przypadku. Od tej zasady przepis art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje bowiem kilka wyjątków.
Pierwszy z nich został wymieniony w dalszej części ust. 1 art. 81 ustawy i dotyczy możliwości publikacji wizerunku osoby uwidocznionej na zdjęciu, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych (art. 81 ust. 2 pkt. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) ;
Pomoc w ustaleniu kręgu podmiotów, które można zakwalifikować do grona osób powszechnie znane znajdujemy w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lutego 2018 r., w sprawie o sygn. V ACa 1040/17, bowiem jak zostało wskazane w tym orzeczeniu ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia: „Ustawodawca nie definiuje pojęcia osoby powszechnie znanej. Wyznaczenie podmiotowego desygnatu tego pojęcia ma kluczowe znaczenie dla oceny możliwości zastosowania art. 81 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o Prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dla wskazania zakresu tego pojęcia nieprzydatne są jednak kryteria liczbowe, statystyczne – nie da się bowiem sensownie wskazać, jaki procent publiczności ma rozpoznawać konkretną osobę. Zatem ustalanie czy daną osobę można uznać za osobę powszechnie znaną nie wymaga wiadomości specjalnych i posiłkowania się opinią biegłego, nie jest bowiem ustaleniem okoliczności faktycznej, ale kwalifikacją prawną. Kwalifikacji tej powinien dokonać sąd orzekający merytorycznie w sprawie w oparciu o własną ocenę ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych. Przy dokonywaniu oceny powszechnej znajomości sportretowanego w odniesieniu do prasy drukowanej przydatnym kryterium jest uznanie konkretnej osoby za znaną poprzez wskazanie kręgu adresatów, do których kierowany jest wizerunek.”
O braku ochrony wizerunku osoby powszechnie znanej stanowi również orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 września 2012 r. w sprawie I ACa 703/12: „Podmiot, który na danym terenie jest osobą powszechnie znaną winien się liczyć z tym, że jego dane i wizerunek w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznych będą publikowane nawet bez jego zezwolenia, co sprawia że w tym zakresie ochrona prawna jego wizerunku w świetle art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631) jest wyłączona”
Należy jednak pamiętać, że istnieją granice uprawnienia do publikacji osób powszechnie znanych. Taką granicą jest np. publikacja dotycząca prywatnej sfery życia takiej osoby (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2018 r. w sprawie V ACA 1089/17.
Zgoda na publikacje wizerunku nie jest wymagana również w przypadku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Pomocny dla ustalenia okoliczności pozwalających właściwie zakwalifikować utrwalony wizerunek jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie sygn. akt I ACa 2383/15: „Nie wymaga się zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku osoby, jeśli stanowi ona jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, a wyliczenie to ma charakter przykładowy. Dla zastosowania przepisu art. 81 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 880 ze zm.) rozstrzygające znaczenie ma ustalenie w strukturze przedstawienia relacji między wizerunkiem osoby a pozostałymi elementami jego treści. Jeśli wizerunek osoby stanowi wyłącznie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawienia, czyli, że w razie jego usunięcia nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia, to rozpowszechnianie nie wymaga zezwolenia.”
Artykuł powyższy z całą pewnością nie wyczerpuje wszystkich zagadnień dotyczących kwestii dopuszczalności publikacji wizerunku. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zachęcam do kontaktu z Kancelarią.
adwokat Marcin Krupiński
