Zachowek zabezpiecza najbliższe osoby zmarłego na wypadek, gdyby ten sporządzając testament lub dokonując darowizny pozbawił ich spadku. W takim przypadku może okazać się, iż małżonek oraz zstępni spadkodawcy (dzieci a w przypadku, gdy nie dożyły otwarcia spadku lub za takie są uznawane – wnuki) mogą w wyniku m.in. dokonania darowizn za życia spadkodawcy nie otrzymać żadnego składnika jego majątku. Więcej informacji o zachowku znajdziecie Państwo we wpisie z 28 kwietnia 2020 r. dostępnym pod tym linkiem: Zachowek – Kancelaria Krupinski Adwokat Lodz (kancelaria-krupinski.pl) .
Darowizny brane pod uwagę przy obliczaniu zachowku
Zgodnie z art. 993 Kodeksu cywilnego przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku m.in. darowizny dokonane przez spadkodawcę. W praktyce oznacza to powstanie pewnej fikcji prawnej, zgodnie z którą ustalając skład spadku uwzględniamy właśnie niektóre (wyjątki poniżej) darowizny poczynione przez spadkodawcę. Wpis o darowiźnie znajdziecie Państwo tutaj: Darowizna – Kancelaria Krupinski Adwokat Lodz (kancelaria-krupinski.pl)
Jakie darowizny nie podlegają doliczeniu do spadku i nie są uwzględniane przy obliczaniu zachowku?
Zgodnie z art. 994 Kodeksu cywilnego przy obliczaniu zachowku nie dolicza się:
- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezent urodzinowy, prezent ślubny itp.
- darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku (a więc wszystkich poza małżonkiem i zstępnymi)
- przy obliczaniu zachowku na rzecz zstępnych – darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych (z wyjątkiem darowizn uczynionych na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego)
- przy obliczaniu zachowku na rzecz małżonka – darowizn uczynionych przed zawarciem małżeństwa
W jaki sposób ustalamy wartość darowizny
W celu doliczenia darowizny do spadku konieczne jest ustalenie jej wartości. Kodeks cywilny przewiduje tu precyzyjne zasady. Zgodnie z art. 995 Kodeksu cywilnego wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania (a więc np. zawarcia umowy darowizny przed notariuszem). Powyższe oznacza, że jeżeli przedmiotem darowizny byłby np. samochód, to dla ustalenia jego wartości musimy ustalić m.in. ile lat miał w chwili dokonania darowizny oraz jaki na tą chwilę był jego stan techniczny.
Jednocześnie cenę ustalamy na chwilę ustalania zachowku. Oznacza to, że jeżeli darowizna została dokonana np. 5 lat temu a zachowek ustalany jest obecnie, to musimy ustalić wartość tego samochodu biorąc pod uwagę ile miał lat i jaki był jego stan techniczny 5 lat temu i odnieść to do ceny takiego właśnie pojazdu obecnie.
Zaliczenie darowizny na zachowek
Jeżeli zdarzyłoby się tak, iż uprawniony do zachowku (małżonek lub zstępny) sam otrzymał kiedyś darowiznę od spadkodawcy, to zostanie ona zaliczona na poczet przysługującego mu zachowku. Jeżeli doszłoby do takiej sytuacji, że darowizna została uczyniona np. na rzecz syna spadkodawcy, jednak ostatecznie prawo do zachowku przysługiwałoby dopiero jego dzieciom (np. z uwagi na śmierć syna lub uznanie go niegodnym dziedziczenia), to darowizna taka będzie również zaliczona na poczet przysługującego im zachowku.
Kiedy do zapłaty zachowku zobowiązany jest obdarowanych
Należy pamiętać, iż uprawniony do zachowku może dochodzić swojego roszczenia w ściśle określonej kolejności, która została określona w art. 1000 i 1001 Kodeksu cywilnego. Tym samym uprawniony do zachowku może go dochodzić od obdarowanego dopiero wtedy, gdy nie może go otrzymać od spadkobiercy lub osoby, na poczet której został uczyniony zapis windykacyjny.
Jednocześnie odpowiedzialność obdarowanego ograniczona jest wartością otrzymanej darowizny, a jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, to ponosi odpowiedzialność względem innych uprawnionych tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Jeżeli mamy kilku obdarowanych, to uprawniony może dochodzić zachowku od obdarowanego wcześniej tylko wtedy, gdy nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później.
Kontakt
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani problematyką poruszoną w powyższym wpisie, w szczególności jesteście stroną sprawy o zachowek lub chcielibyście uzyskać poradę w takiej sprawie zapraszam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką adwokata Marcina Krupińskiego w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 211 lub na konsultację on-line po wcześniejszym ustaleniu terminu pod nr tel. +48 605-930-513.
adwokat Marcin Krupiński
6 marca 2022 r.
