W dzisiejszym wpisie chciałbym poruszyć bardzo istotną kwestię rozporządzenia własnym majątkiem na wypadek śmierci. W polskim prawie jest to możliwe jedynie przez testament.
Czym jest testament?
Testament w nauce prawa uznany został za jednostronną czynność prawną. Tym samym do skutecznego sporządzenia testamentu konieczne jest jedynie złożenie oświadczenia w przepisanej przepisami prawa cywilnego formie mocą którego wskażemy, co chcielibyśmy uczynić z naszym majątkiem na wypadek śmierci. Jeden testament może obejmować rozrządzenie majątkiem jedynie jednego spadkodawcy.
Czy testament można zmienić lub odwołać?
Testament jest czynnością odwoływalną (tak co do całości jak i jego określonej części). Wobec tego aż do chwili śmierci testatora może zostać odwołany lub zmieniony w zasadzie bez żadnych ograniczeń. Należy jednak wiedzieć, iż tak sporządzenie testamentu jak i jego odwołanie lub zmiana może po naszej śmierci może zostać ocenione pod względem skuteczności i ważności złożonego w nim naszego oświadczenia. Sąd może sprawdzić (na podstawie istniejących dowodów) czy oświadczenie złożyliśmy swobodnie czy pod przymusem lub też czy byliśmy świadomi znaczenia naszego oświadczenia albo działaliśmy pod wpływem błędu lub groźby. W przypadku, gdyby sąd stwierdził, iż nasze oświadczenie obarczone jest wadą orzeknie o spadku z pominięciem takiego oświadczenia. Oznacza to, iż w przypadku, gdy sporządzimy testament pod przymusem sąd będzie orzekał o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie ustawy (o ile rzecz jasna nie pozostawimy innego, ważnego testamentu).
W jakim terminie można podważyć testament?
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes (a więc np. pominięty w testamencie spadkobierca ustawowy) dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Tym samym zwłoka w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku może skutkować pozbawieniem się prawa do zakwestionowania testamentu.
W jakiej formie sporządzić testament?
Polskie prawo przewiduje daleko idącą swobodę, co do formy, w jakiej sporządzony powinien być testament, jednakże swoboda ta również napotyka na istotne ograniczenia. W pewnych przypadkach uchybienie zasadom określonym dla sposobu sporządzenia testamentu skutkować będzie jego nieważnością.
Testament notarialny
Aby sporządzić testament w tej formie musimy udać się do notariusza lub w przypadku istotnych problemów zdrowotnych uniemożliwiających nam poruszanie się – poprosić notariusza o umożliwienie złożenie oświadczenia podczas jego wizyty w miejscu, w którym przebywamy. Testament sporządzony w tej formie jest najtrudniejszy do podważenia, nie ma bowiem wątpliwości co do osoby, która złożyła oświadczenie woli a notariusz zobowiązany jest nadto ustalić, czy osoba je składająca rozumie jego znaczenie i składa je z własnej woli a nadto, że rozumie skutki, jakie wiążą się z jego złożeniem. Testament sporządzony w takiej formie nie może być również zniszczony, ponieważ spadkobiercy mogą uzyskać jego dodatkowe wypisy od notariusza. Testament ten może również być zarejestrowany w specjalnej bazie, dzięki czemu można sprawdzić, czy spadkodawca sporządził testament a jeśli tak – u jakiego notariusza.
Testament holograficzny (odręczny)
Jest to najłatwiej dostępna a przy okazji i najpowszechniejsza forma wykorzystywana do sporządzania testamentu. Dla ważności takiego testamentu konieczne jest sporządzenie go w całości pismem własnoręcznym (nie maszynowym) i podpisanie. Elementem tak sporządzonego testamentu jest również data, jednak jej brak nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Testament sporządzony w tej formie narażony jest na zniszczenie lub zagubienie (również nieprzypadkowe). Co więcej z uwagi na brak wiedzy prawniczej testatora może zawierać błędy skutkujące jego nieważnością.
Testament allograficzny
Testament można sporządzić również także w ten sposób, że swoją ostatnią wolę oświadczymy ustnie w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Ta forma sporządzenia testamentu nie jest jednak dostępna dla osób głuchych lub niemych.
Testamenty szczególne
Testamenty szczególne zgodnie ze swoja nazwą mogą być ważnie sporządzone jedynie w przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w przepisach. Testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.
Testament ustny
Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Dla ważności tak sporządzonego testamentu jest konieczne aby jeden ze świadków albo osoba trzecia spisała oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Testament podróżny
Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.
Kontakt
Jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy prawnej z zakresu prawa spadkowego zapraszam do kontaktu z Kancelarią: http://kancelaria-krupinski.pl/tel-605-930-513-730-930-513/
